2023 was zonder meer een jaar van weersextremen. Waar we tot september nog een neerslagtekort hadden van 120 millimeter, eindigden we het jaar met een neerslagrecord van meer dan 1.100 millimeter. Het was het jaar van een super El Nino en het najaar van 2023 was extreem nat.

Dit leverde ook problemen op in de boomkwekerijsector, onder meer met het uitplanten en afleveren van gewassen. Daarnaast kan het zijn dat bij de opplant van met name de Taxus en Fagus meer verliezen zichtbaar worden. Dit zal pas in de zomermaanden aan het licht komen. En hoewel boomkwekers gewend zijn aan de grillen van de natuur, lijken de extremen steeds groter te worden en is het zaak daar goed op in te spelen. Dat kan bijvoorbeeld op één van deze vier manieren.

Manier 1: Peilgestuurde drainage

Bij peilgestuurde drainage wordt de overvloed aan water afgevoerd met pompen naar sloten. Hierdoor verlaagt het waterpeil op het land. Dat dit impact heeft, werd in november zichtbaar bij Boomkwekerij Maarten van Overbeek BV. Daar kon na fikse regenbuien tóch de opplant worden uitgevoerd. Peilgestuurde drainage kan ook goed ingezet worden voor het bevloeien van de percelen. In periode van droogte kan door middel van aanvoer van water (bron- of oppervlaktewater) het waterpeil in het perceel verhoogd worden. Door capillaire werking kunnen planten makkelijker aan vocht komen. Niet alle gronden zijn geschikt voor peilgestuurde drainage en niet overal is bestemmingstechnisch de mogelijkheid aanwezig om dit aan te leggen. Maar daar waar het mogelijk is, is heel duidelijk het advies om dit toe te passen.

Manier 2: Verhoging humusgehalte

Gronden met een hoog humusgehalte hebben een beter bufferend vermogen. Dit kan in tijden van droogte én regenovervloed zijn. Verhoging van het humusgehalte, om hiermee een beter bufferend vermogen te verkrijgen, is dan ook goed. Nu is verhoging van het humusgehalte een kwestie van lange adem. Afbraak van humus vindt sneller plaats dan opbouw. Er zijn verschillende mogelijkheden als het gaat om humusverhoging:

• Aanvoer dierlijke mest, het liefst vaste dierlijke mest

• Aanvoer compost

• Groenbemesters

• Een combinatie van bovenstaande oplossingen

Gelukkig is de inzet van groenbemester, vaste dierlijke mest en compost in de boomteelt al redelijk goed ingeburgerd, ten opzichte van sectoren als de akkerbouw. Toch kan hier nog meer aandacht aan besteed worden. Op sommige bedrijven, bijvoorbeeld bij Liwardi Quality Hedging BV, worden al meerdere jaren groenbemesters gebruikt. Het eerste jaar een volledige teelt en het jaar erop nog een teelt om de gronden tijdig beschikbaar te krijgen voor opplant in augustus of september. Inwerken van de groenbemester vindt plaats in de bovenlaag, zonder diep in te spitten. Hierdoor is snelle aangroei en benutting van de mineralen optimaal mogelijk. De humusverhoging zorgtuiteindelijk voor een beter bufferend vermogen.Inzet van groenbemester kan ook zorgen voor herstel van gronden die in het najaar veelvuldig bereden zijn in natte omstandigheden.

Manier 3: Goed boerenverstand

Natuurlijk is dit een containerbegrip, maar hiermee bedoelen we bijvoorbeeld:

• Kijk naar de gesteldheid van de percelen en stem de gewassen daar op af. Een simpel voorbeeld was er dit jaar, met aardappelen en andere akkerbouwproducten in de uiterwaarden van rivieren.

• Alert reageren naar waterschappen om overvloedig water tijdig af te voeren.

• Tijdig aflaten van water. Zorgen dat duikers open zijn, dat sloten geveegd zijn en er greppels worden gegraven bij overvloedige regenval. Niet wachten tot het water vanzelf verdwijnt.

• Zet de juiste watergift in op het juiste moment. Je zet de regenhaspel niet bij droog winderig weer op het heetst van de dag aan.

Manier 4: Druppelbevloeiing

Deze laatste oplossing heeft niets te maken met de overtollige regenval, maar met de vochtaanvoer bij droog weer. Met deze oplossing komt het water dicht bij de plant als dat nodig is. Verdamping is minder aan de orde dan met een regenhaspel. Hierbij moet niet gekeken worden naar de watergift in totaal. Ook druppelbevloeiing verbruikt veel water, omdat men eerder genegen is om deze te gebruiken. Duidelijk moet gekeken worden naar de watergift per kg product, of de maatvoering van het product. Uiteindelijk wordt er minder water besteed per productopbrengst, wat de kwaliteit en kwantiteit weer ten goede komt.

Gelukkig is de boomteeltsector in deze zaken vooruitstrevend. Kunnen we hier alle problemen van droogte en overvloedige waterval voorkomen? Nee, niet zomaar. Toch beperkt elke genomen maatregel - simpel of uitgebreid - de verliezen. De inzet van biostimulanten vergt deskundig advies.

We legden ook Handelsonderneming C.J. Klep BV uit Etten-Leur, deelnemer aan vakbeurs GrootGroenPlus in 2024, dit thema voor. Corné Klep, eigenaar van dit bedrijf met de bedrijfstakken agro, safety, techniek, bedrijfskleding en research, zei hierover het volgende: “Droge zomers en natte winters zijn extra uitdagend voor plant, bodem en kweker. Hoe houden we de plant aan de groei, de bodem in shape en hoe krijgen we al het werk geregeld met de grilligheden van het klimaat? Onze specifieke biostimulanten zoals Nov@ en Folicist zijn hiervoor een oplossing.” Volgens Corné Klep zorgt structurele inzet van biostimulanten voor supergezonde planten, die onder al die stress gewoon door kunnen blijven groeien. Bovendien zorgen ze voor een verbetering van de lucht- en waterhuishouding, de structuur en het mineralen leverend vermogen van de bodem. Ook creëert het een meer efficiënte vocht- en voedingsopname van de plant en levert het de kweker meer rust op.

Corné vervolgt: “De inzet van onder andere biostimulanten vergt deskundig advies. Dosering, maar zeker ook inzetmoment zijn enorm belangrijk. Hiervoor doen wij continu onderzoek. Daarnaast hebben we een ruime ervaring. De inzet van sensoren kan hierbij van grote waarde zijn. Onze SOSensor helpt bijvoorbeeld inzicht te geven in het verloop (patroon) van de vochttoestand van substraat en/of bodem in relatie tot watergiften. Hierdoor is het moment van water geven en de inzet van middelen beter af te stemmen. Ook dit is van grote invloed op de planten en bodem en zorgt tevens voor een meer efficiënt gebruik van water.”

Alles uit elke druppel halen

“Met 850 mm gemiddelde regenval per jaar is er voor de agrarische sector geen gebrek aan zoet water, maar om dat ook in droge zomers te kunnen gebruiken, moeten we een overschot slim op kunnen slaan,” zegt Arie-Jan Broere van Broere Irrigatie. Deze specialist op het gebied van beregening en irrigatie is voorstander van drip-irrigatie. Daarmee haal je veel meer rendement uit elke druppel water en kun je 10 tot 35 procent water besparen ten opzichte van haspelberegening. Broere voorziet dat drip-irrigatie in de toekomst op grote schaal wordt toegepast: “Je gaat niet alleen zuinig om met water in droge periodes, er is ook een beduidend grotere opbrengst en betere gewaskwaliteit. Het voorkomt stress in de aanplant en de ziektedruk is minder doordat het blad droog blijft.” Door het gedoseerd water geven, in plaats van in één keer veel met een haspel, zal er minder bodemverdichting zijn wat het wortelgestel ten goede komt. Ook is het mogelijk om te fertigeren via het drip-irrigatiesysteem.

Combinatie met solar

Voor afgelegen percelen, waar geen elektra beschikbaar is heeft Broere Irrigatie een Mobile Solar Irrigation Sytem ontwikkeld. In combinatie met drip-irrigatie is dit een perfecte stand alone oplossing. Doordat met drip-irrigatie veel minder elektriciteit nodig is kun je met dit systeem, afhankelijk van het gewas, een perceel van 1 tot 10ha irrigeren. Dit kan direct op zonlicht en gecombineerd met een accu. Het systeem kan via de mobiele telefoon worden aangestuurd. 