Inheemse planten, cultivars, al dan niet op basis van inheemse soorten, en exoten uit het nabije en verre buitenland: ze zijn er te kust en te keur. De roep klinkt meer en meer om vooral te kiezen voor inheemse soorten. Waar wat is hierin wijsheid? Twee hoveniers en oud kweker Bert Griffioen laten hierover hun licht schijnen.

Bert Griffioen adviseur Stichting Steenbreek en oud kweker van vasteplantenkwekerij Griffioen

Voor de duidelijkheid onderstreept Bert Griffioen dat hij niets heeft tegen inheemse beplanting. Wel is hij kritisch over de manier waarop de discussie erover de laatste tijd wordt gevoerd. Vooral gemeenten ziet hij af en toe doorslaan. Dat kan ertoe leiden dat de nagestreefde vergroening onnodig wordt belemmerd. 

Ook niet-inheemse planten kunnen volgens hem in veel gevallen een waardevolle bijdragen leveren aan beoogde ecosysteemdiensten, zoals het stedelijk leefklimaat, biodiversiteit, bodemstabilisatie en waterzuivering. Inheemse planten zijn in zijn ogen niet altijd een goede keus en exoten en cultivars niet altijd een slechte keus. 

De meningsverschillen erover tussen mensen uit het vak lijken meer gradueel dan fundamenteel. Het hangt ervan af over welke exoot en welke cultivar je het hebt en hetzelfde geldt voor inheemse beplanting. Want ook binnen Nederland zijn er verschillende biotopen. Een plant die het in de ene prima doet, zal in een andere wellicht moeilijker overleven. Zo zijn er grote verschillen tussen bijvoorbeeld Zuid-Limburg en het Hollandse polderland, maar ook tussen binnenstedelijk en landelijk gebied.

'Onzin'

De interesse voor biodiversiteit bij beheerders van de openbare ruimte is relatief recent, weet Griffioen. 'Dat die er is, vind ik alleen maar heel positief. En over de voorkeur voor inheems ga ik graag de discussie aan met mensen van het vak, want die weten waarover ze het hebben. Maar dan moeten ze niet een veel breder publiek dingen gaan wijsmaken die onzin zijn. Bijvoorbeeld dat inheemse planten altijd sterker zijn, zich beter kunnen handhaven en beter zijn voor de biodiversiteit.' Hij ziet publicaties langskomen waarin zaken worden versimpeld en zwart-wit voorgesteld en onderstreept dat het allemaal veel genuanceerder ligt.

Wouter Rijkaart, van Willemstein Hoveniers

'Het is geen zwart-witverhaal. Als hoveniersbedrijf mikken wij op 'duurzame, levende tuinen' met doorgaans een flink aandeel inheemse beplanting. Wel is het is de wens van de klant die uiteindelijk bepalend is.'

'Projectafhankelijk'

Te maken keuzes als hovenier zijn, wat hovenier Rijkaart betreft, omgevings- en projectafhankelijk. Voor bermen en velden die deel uitmaken van de openbare ruimte, ligt een volledig inheemse vegetatie wat hem betreft meer voor de hand dan voor particuliere tuinen. Hij ziet tegelijk dat sommige inheemse boomsoorten juist het zich ontwikkelende klimaat in een aantal gebieden in Nederland niet goed aankunnen. Droogte en hoge binnenstedelijke temperaturen doen ze de das om. 'Dan zijn er nieuwe soorten om hun plaats in te nemen. Nu zijn die misschien niet inheems, maar als ze het lang goed doen, zouden we ze op een gegeven moment wel zo kunnen gaan noemen.'

In hoeverre inheemse soorten toereikend zijn, hangt volgens Rijkaart ook af van het doel. 'Particuliere tuinen zijn denk ik altijd wel voor zeventig procent te vullen met inheemse beplanting. En voor de rest: vaak willen mensen bijvoorbeeld een tuin die ook in de winter groen blijft. Daarvoor is aan inheemse soorten minder beschikbaar.' Hij maakt nog een onderscheid tussen exoten en cultivars, waarbij hij de eerste minder, maar de laatste vaak juist wel een prima aanvulling vindt op het inheemse plantenaanbod. Vooral vanwege hun bloeiperiode. 

Inheems of niet, waar en hoe een plant geproduceerd wordt, vinden klanten volgens hem eveneens belangrijk. 'We zien steeds meer vraag komen naar biologische beplanting.'

Rens de Rooij van Hovenierbedrijf de Rooij

'Minder verharding is al positief. Wat daarna een goede plantkeuze is, hangt niet alleen af van de soorten planten zelf, maar ook van de voorkeuren van verschillende klanten'

De Rooij noemt zichtzelf ecohovenier in Hillegom. Hij kijkt naar de specifieke kenmerken van een locatie en kiest soorten die daar goed gedijen. 'Vaak blijken inheemse planten er de beste keus, maar niet altijd. Soorten van (veelal net) over de grens of gekweekte cultivars kunnen een waardevolle aanvulling zijn. Ik zie de roep om inheemse beplanting. Dat alles onder het motto: hoe meer inheems, hoe beter. Zelf maak ik graag gebruik van het beschikbare groeiende assortiment aan inheemse planten. Zowel voor tuinen als openbaar groen. In openbaar groen voegt ik gecultiveerde planten vaak toe als die bijdragen aan meer biodiversiteit.

Particulieren die dat willen, krijgen bij mij vaak een tuin met uitsluitend inheemse planten. Maar in veel gevallen vindt een klant ook andere dingen belangrijk. Bijvoorbeeld elk seizoen een kleurtje, een zo lang mogelijke bloeiperiode of alleen planten zonder doorns. Dan maak ik een combinatie van inheemse en gecultiveerde soorten. Natuurlijk kan er lang worden gediscussieerd over wat precies inheems is en wat uitheems. Daar zijn boeken over vol geschreven.' Of bijvoorbeeld over de vraag of een plant die in België en Noord-Frankrijk voorkomt in een net iets andere variant dan de Nederlandse, met een iets andere bloeiperiode, in de ene of de andere categorie moet vallen. 'Er is veel overlap, als je binnen Europa blijft. Planten uit andere Europese landen trekken soms dezelfde beestjes aan als inheemse planten en zijn dus geenszins nutteloos voor de natuur.' 

Hij ziet particulieren uiteenlopende wensen hebben ten aanzien van hun tuinen, maar dat 'stenen eruit, planten erin' sowieso een goede zaak is. 'Ík zeg dan: stenen eruit en dan zo veel mogelijk inheemse planten erin. Maar een klant moet daar dan wel voor openstaan. Wij richten ons als bedrijf vooral op zulke klanten. Vergeleken met andere tuinen in de omgeving zie je bij ons vaak ook minder straatwerk.' Intussen er zijn veel andere potentiële klanten voor hoveniers, die eveneens een bijdrage kunnen leveren aan de actie Steenbreek, stelt hij vast. 'Het helpt altijd om het verhaal daarover goed vertellen.'

Bron: Boomzorg Bart Mullink