De laanbomenteelt in Nederland vindt grotendeels in de Betuwe plaats, in de kleigrond van de regio Opheusden, gelegen tussen de grote rivieren. Oorspronkelijk lag de nadruk hier op fruitteelt, maar in de loop van de 20e eeuw werd de focus verlegd naar laanboomteelt. Ruim 160 bedrijven zijn lid van Tree Centre Opheusden en bewerken gezamenlijk 1.950 hectare met voornamelijk laanbomen.

Auteur: Heidi Peters

Hebben we het over de regio Opheusden dan gaat het over de gemeenten Buren, Neder-Betuwe en Overbetuwe. Uit een document van het Laanboompact uit 2022 blijkt dat er in de laanboomsector ongeveer 1.250 personen werkzaam zijn in de vele familiebedrijven. In de gemeente Neder-Betuwe was de sector op dat moment goed voor 8% van de bedrijven en 8% van de werkgelegenheid. 

Tien jaar geleden is Tree Centre Opheusden (TCO) ontstaan. Onderdeel van TCO is het Laanboomhuis, van waaruit TCO wordt gerund en ook scholing wordt aangeboden. Samen met Hoornbeeck Connect ontwikkelde TCO een eigen BBL boomteeltopleiding waar ruim 40 studenten aan deelnemen. TCO is vertegenwoordigd in zowel het Laanboompact als Greenport Gelderland. De organisatie bestaat uit vijf werkgroepen. De visie bestaat momenteel uit de aandachtspunten ruimte om te ondernemen, draagvlak en verduurzaming.

Björn Kohlmann is vaktechnisch adviseur bij TCO: “Ruim een jaar geleden hebben wij een Kenniswerkplaats Laanbomen opgericht en onze leden gevraagd welke thema’s hierin opgenomen moesten worden. Daar zijn zes onderwerpen uitgekomen: bodemkwaliteit, geïntegreerde bestrijding, waterkwaliteit en -kwantiteit, biodiversiteit, verminderen van emissies en mineralen kringloop. Deze thema’s zijn allemaal met elkaar verbonden. We pakken nu bijvoorbeeld een 2-jarig project op om perceelemissie van gewasbescherming en nutriënten in kaart te brengen en te verbeteren. Zo streven we naar een toekomstbestendig teeltsysteem te komen waarbij we de ‘licentie’ hebben om te mogen blijven ondernemen met onze teelt; ‘license to exist’. Het lastige is dat de boomteelt een langjarige teelt is en subsidies vaak kortlopend zijn. Daarom zoeken we nu met kennispartners naar mogelijkheden om langdurig onderzoek te kunnen uitvoeren, dat 6-8 jaar de tijd krijgt.”

Andere deelprojecten zijn onder meer met het lectoraat van de HAS ‘Levende bodem werkt’ over bodemkwaliteit en met ‘Natuurinclusief Betuws Boeren’ over biodiversiteit. “Er is heel veel ervaring. Tegelijkertijd is er ook nog heel veel over de bodem wat we niet weten. Daar gaan we mee aan de slag.”

We spraken met drie laanboomkwekerijen; Boomkwekerij M. Peterse en Mabo Boomkwekerijen uit de regio Opheusden en met Bie Boom BV, een van de weinige laanboomkwekers uit de regio Zundert.

Jong geleerd...

Maurice Peterse heeft in Opheusden zo’n vier hectare met spillen. De jonge ondernemer komt uit een familie van laanboomkwekers. In z’n tienerjaren  begon hij al met het telen van spillen, op een klein stukje grond. Inmiddels is hij 20 jaar en levert hij onder de naam Boomkwekerij M. Peterse meer dan 50 soorten één- en tweejarige spillen van 1 meter tot 8-10/10/12 mm dikte aan kwekers in de omgeving Opheusden en exporteert hij naar Frankrijk. “Ik sta op GrootGroenPlus om het klantenbestand in het buitenland uit te breiden.” Jaarlijks verbreedt Boomkwekerij M. Peterse het assortiment met nieuwe soorten, vaak op vraag vanuit de markt. Maurice werkt grotendeels alleen en doet in drukke tijden een beroep op mensen uit de familie- en vriendenkring. “Mensen vinden is lastig. Het aanbinden na het oculeren is een mooi vakantiebaantje, maar je vindt geen mensen.

Als boomkweker werk je met de natuur en dat kan lastig zijn. Vooral bij veel natheid, zoals dit voorjaar. Bijvoorbeeld wanneer het waterschap het niet aankan en de sloten vol met water staan. Wat we kunnen doen dat doen we; de sloten schoonhouden, drainage aanleggen en op peil houden en zorgen dat de bodemstructuur openblijft zodat het water kan wegzakken. Ontwikkelingen zoals een mechanische schoffel met sensoren en inventariseren in automatisering op het gebied van administratie zijn zeker interessant, maar voor mij op dit moment nog niet rendabel.”

Grasbanen houden paden begaanbaar

Mabo Boomkwekerijen heeft 30ha aan laanbomen in de vollegrond en biedt een assortiment van ongeveer 50 soorten. Er werken 15 mensen. Niels Mauritz kent de schaarste op de arbeidsmarkt, maar heeft daar zelf geen noemenswaardige problemen mee. “Wij kennen weinig tot geen verloop, we zijn dankbaar voor onze trouwe groep collega’s. De werkdruk is, door verschillende activiteiten, in ons bedrijf jaarrond gelijkwaardig verdeeld en afwisselend.”

De kweker uit Randwijk investeerde de laatste jaren in milieuvriendelijker telen. Er zijn grasbanen en bloemenstroken aangelegd. “Dankzij het gras blijven de paden goed begaanbaar in natte perioden en is de afwatering beter doordat de bodemstructuur meer open blijft. Door de vele regen van vorig seizoen merk je dat de vraag naar klimaatbomen sterk teruggelopen is. In plaats daarvan zijn er genoeg soorten die tegen warmte en ook tegen veel vocht kunnen. Denk bijvoorbeeld aan een Acer campestre. Dit zijn eigenlijk betere klimaatbomen voor ons klimaat. Toch is een breed assortiment belangrijk om de vraag van de hovenier of ontwerper te kunnen beantwoorden.”

Mabo Boomkwekerijen investeerde in een werktuig waardoor in één werkgang zowel het gras wordt gemaaid als organische meststof bij de boom wordt gegooid. “Die organische middelen zijn wat duurder, maar doordat het in één werkgang kan, komt het toch uit.” In de regio Opheusden is beschikbaarheid van water nooit een probleem. Ruimte kan wel een uitdaging zijn voor wie wil uitbreiden.

Bie Boom is on the way to PlanetProof

Boomkwekerij Bie Boom BV uit Zundert beslaat pakweg 40 hectare. Naast laanbomen wordt er ook bos- en haagplantsoen gekweekt. De kwekerij levert aan particulieren en regelt beplantingslijsten voor hoveniersbedrijven. ook handelaren kopen bij Bie Boom in. Alle laanbomen worden in vollegrond geteeld en jaarrond geleverd. De bomen blijven deels in Nederland, 80% van de export gaat naar België, daarnaast gaan er bomen naar onder meer Duitsland en Polen. “Wij hebben een breed, gangbaar handelsassortiment”, vertelt Henk de Bie. “Wat we niet zelf hebben, halen we voornamelijk uit de regio Opheusden. Wij doen wederzijds zaken; zij bos- en haagplantsoen en ik bomen. Wij hebben zelf een hub voor een kwekerij uit Opheusden. Dagelijks worden daar de planten neergezet en opgehaald.”

Het belang van duurzaamheid is in alle bedrijfsaspecten zichtbaar. Tussen de bomenrijen ligt gras, waardoor water beter wordt vastgehouden en het tussen de bomen vochtiger blijft. Bie Boom hergebruikt de eigen afvalmaterialen, maakt gebruik van aardwarmte, accumachines en zonnepanelen. “Wij proberen zo duurzaam en CO2-neutraal mogelijk te kweken”, legt Henk uit. “De bemesting is organisch en bestrijding doen we ook zoveel mogelijk biologisch. Wij hebben al zo’n tien jaar het certificaat ‘On the way to PlanetProof’, dat hoge standaarden hanteert. Ik verwacht dat meer bedrijven hiertoe moeten overgaan, want de eisen vanuit waterschappen of gemeenten worden steeds hoger. Het belangrijkste is dat we goede, betaalbare bomen kweken en dat doen we op een duurzame manier.”

De kwekerij uit Zundert zoekt jaarrond naar medewerkers. “Wij kunnen altijd mensen gebruiken. Tot een jaar of vijf geleden vond je altijd wel iemand. Dat is fors veranderd”, merkt Henk. “Dat is jammer, want we hebben een heel mooi vak.” De krapte op de personeelsmarkt is onder de andere aanleiding om het tellen en meten van de bomen binnenkort te digitaliseren.

Namens Vakbeurs GrootGroenPlus: Corianne Oudijk, penningmeester

"Circa 14% van de (internationale) deelnemers aan GGP kweekt (ook) laanbomen, het is daarmee een belangrijke en goed vertegenwoordigde productgroep op GrootGroenPlus."