Kweken doe je niet alleen voor vandaag en morgen; een goede kweker is nu al bezig met de toekomst. Klimaatverandering, veranderende consumentenvraag en strengere regelgeving bepalen welke boomsoorten toekomstbestendig zijn. Welke soorten zullen floreren en welke zullen verdwijnen? Welke boomsoorten gaan de komende 20 jaar domineren? Hoe kunnen kwekers zich voorbereiden op de veranderende markt?

Het klimaat verandert en dat gaat sneller dan we misschien denken. Wat gaat dat betekenen voor het sortiment dat we nu aan bomen telen en planten? De KwekersBode legde haar oor te luisteren bij dendroloog Jaap Smit, groene curator van Trompenburg Tuinen & Arboretum in Rotterdam. “Ja, ons klimaat verandert echt in snel tempo”, zegt Smit. “Als je de KNMI-statistieken van de laatste 30 jaar erbij neemt, zie je hoe hard het is gegaan. En dat heeft de nodige gevolgen. Als we naar het stedelijk groen kijken, dan planten we nu bomen aan voor een periode van 60-70 jaar. Als we rekening houden met die snelle klimaatverandering en de toenemende ‘urban heat’, dan kunnen we grof gezegd constateren dat we van een zeeklimaat hard op weg zijn naar een landklimaat, met hete droge zomers en natte winters. Dat betekent dus ook dat de winterhardheidsgrenzen opschuiven. Dat houdt in dat bepaalde boomsoorten die hier inheems zijn, hun langste tijd hebben gehad, zeker in stedelijk gebied. Ik zou degenen die zich bezighouden met het kiezen van het sortiment voor de beplanting in stedelijk gebied en langs wegen willen adviseren om de blik te verruimen. Kies klimaatbestendig en kies uit de wel 1000 verschillende soorten die in ons land worden gekweekt. Wageningen University & Research (WUR) schat zelfs dat 40% van de inheemse flora voor het eind van deze eeuw uitgestorven zal zijn. Denk daarbij dus ook aan bijvoorbeeld populaire inheemse soorten als beuk, eik, lijsterbes en berk.” Dat betekent dat dit niet alleen consequenties heeft voor de aanleg, maar net zo goed voor de kwekers. Jaap Smit: “Ook de kwekers van laan- en parkbomen en ook van bos- en haagplantsoen zullen hun sortiment moeten gaan aanpassen en het is echt hoog tijd om daar mee aan de slag te gaan. De herkomst zal bepalend worden. Dus jonge plantjes van hier naar Oost-Europa sturen om ze daar te laten opkweken en dan weer terug te halen is niet handig. In wezen is er dan niets veranderd, de herkomst blijft nog altijd van hier. Het sortiment zal gericht moeten zijn op het doel waarvoor het gebruikt wordt; mooi is niet meer bepalend. De gemeenten gaan planten voor een periode van tien jaar in plaats van de halve eeuw van vroeger. Er komt een groeiende behoefte aan snelgroeiende bomen die leefbaarheid bieden; die bestand zijn tegen hitte, biodiversiteit bevorderen, die ertegen kunnen als de groeiplaatsen kleiner worden door alle kabels en leidingen die omwille van de energietransitie de grond in gaan én bomen die fijnstof opvangen. Warmte- en droogteresistente soorten zoals plataan, Hongaarse eik (Quercus frainetto), haagbeukbladige eik (Quercus cerris) en ceder (Cedrus atlantica) bieden perspectief. Ook soorten uit Zuid-Europa en Azië verdienen aandacht”, aldus Jaap Smit. Een gevarieerd, klimaat-robuust sortiment versterkt de biodiversiteit en vermindert risico’s. De juiste boom op de juiste plaats is essentieel voor het stads- en landschapsgroen van morgen.  

Boomkwekerij De Batterijen - Kweken is een ambacht

Boomkwekerij De Batterijen, gevestigd in het mooie Ochten aan de rand van de Betuwe, is een allround groenbedrijf en kent vier takken: de boomkwekerij, het containerveld en het groencentrum met webshop, de cash-and-carry en het aanbod van het gehele traject van ontwerp tot begeleiding bij de aanleg. De kwekerij van in totaal 20 hectare is gevestigd op lichte rivierklei; de ideale plek voor de teelt van fruitbomen. De KwekersBode sprak met Alberto Stuurbrink, van De Batterijen. “Kweken is een ambacht,” zegt Alberto, “en dat ambachtelijke houden wij er graag in. De fruitbomen worden op de ouderwetse ambachtelijke wijze geoculeerd, gechipt en geënt. Het totale teeltproces van onderstam tot verkoopbare boom wordt door ons met zorg en aandacht begeleid.” De kwekerij is gespecialiseerd in het kweken van inheemse appel-, peren-, pruimen- en kersenbomen en zachtfruit. Naast de moderne fruitrassen kweken ze veel oudhollandse fruitbomen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de Brabantse Bellefleur, Karmijn de Sonnaville, Ingrid Marie, Kleipeer, Meikers en Eldense Blauwe. “Doordat we telkens op zoek zijn naar nieuwe, betere of nostalgische bomen en planten, volgen we de nieuwste trends en boomvormen op de voet”, zegt Alberto Stuurbrink. Door de klimatologisch ontwikkelingen zie je een verschuiving in het sortiment. Alberto: “Naast de vraag naar het bestaande sortiment, zie je een steeds grotere vraag naar mediterrane vruchtbomen en heesters zoals abrikoos, kaki planten, vijgen.” Alberto Stuurbrink constateert ook een toenemende vraag naar duurzaam geteelde planten. “We willen daar graag op inspelen, maar het gaat altijd om de bereidheid van de afnemers om er ook die hogere prijs voor te betalen.” De vraag naar herkomst speelt niet zo zeer bij de vruchtbomen, maar wordt wel gesteld door de afnemers van het bos- en haagplantsoen. 

Boomkwekerij John de Lepper, sterk in bijzondere soorten

Gelegen in de prachtige Brabantse Kempen, midden in één van de Acht Zaligheden, ligt Boomkwekerij John de Lepper, met een areaal van circa 15 hectare zandgrond. Het brede sortiment gaat van struiken en solitairen, van meerstammigen en vormbomen en Magnolia in boomvorm tot zware parkbomen, met nadruk op bijzondere soorten; met liefde en vakmanschap opgekweekt door John en Esther de Lepper en hun team. Architecten, hoveniers en groenvoorzieners door heel Europa vormen de doelgroep voor hun handelscontacten. De KwekersBode vroeg John de Lepper om zijn mening over het kweken in de toekomst. “Door het sterk veranderende klimaat zullen we er rekening mee moeten houden dat soorten die nu nog overal worden aangeplant, gaan verdwijnen. Bomen als Quercus, Tilia en Acer zullen vast wel in het sortiment blijven”, zegt John. “Maar het wordt tijd dat er ook naar andere soorten gekeken wordt, soorten die geschikt zijn voor de klimatologische omstandigheden die we hebben en nog gaan krijgen. De laatste 20 jaar zijn volgens het KNMI alle records van droog en nat gebroken, hadden we in 2024 een bijzonder nat jaar, nu is het al heel lang droog. Er is nauwelijks nog vorst. Al die omstandigheden maken dat bomen gevoeliger zijn voor ziekten en plagen. Dus we zullen bomen moeten produceren die daartegen bestand zijn. Een goed voorbeeld daarvan vind ik Nyssa sylvatica, de zwarte tupeloboom, die oorspronkelijk uit Noord-Amerika komt. Sterke en bewezen cultivars zijn onder andere Nyssa sylvatica ‘Autumn Burst’ en ‘Big Lady’. Zorgen voor een goede diversiteit is belangrijk.” Er is nog een punt dat hem zorgen baart: “De plantenkennis is aan het verdwijnen, niet alleen bij de afnemers, maar ook bij de aanbieders. Daar moet echt wat aan gebeuren. Tevens zie je het in de verschraling van het aanbod van veredelingen, zaad en stek en als je niet voldoende oppotmateriaal hebt, kun je niet voldoende produceren. Er is echt werk aan de winkel.” 

Bogaert, familiebedrijf met lange traditie

Boomkwekerij Bogaert uit Balegem (B) is een familiebedrijf met een lange traditie in het kweken van planten, bomen en struiken, die in een breed sortiment worden geleverd. Opgericht in 1967, door José Bogaert, het areaal bedroeg toen 15 ha. In 2001 is het bedrijf opgesplitst in Handelskwekerij Bogaert bv (export-import) en Boomkwekerij Bogaert Koen. In 2016 kwam zoon Laurens in het bedrijf en in dat jaar werd ook boomkwekerij De Moor overgenomen. Op de kwekerij worden vooral jonge bomen in volle grond gekweekt (maten 6/8, 8/10, 10/12, 12/14 zijn de meest courante maten in het eigen aanbod) op een totaaloppervlakte van om en nabij de 70 hectare. Het sortiment bestaat vooral uit loofbomen, haagplanten, alsook fruitbomen. Om een wisselend aanbod te krijgen, wordt het gamma regelmatig aangevuld met niet-courante soorten. Behalve de kwekerij heeft het bedrijf ook een bloeiende groothandel. De KwekersBode vroeg ook aan Koen Bogaert naar zijn visie op het kweken in de toekomst. “Welke bomen er de komende decennia gaan domineren? Ik denk de bosbomen Alnus, Betula, Carpinus, Sorbus, Quercus, Tilia en nog wel enkele soorten.” Bogaert is van mening dat de Fagus het moeilijk zal krijgen. “Als u vraagt hoe nu in te spelen op de veranderende markt, dan denk ik dat we bij ons in België goed moeten kijken naar de natuurorganisaties”, zegt Koen Bogaert. “Wat zij vragen, daar geloven de mensen in en dat zijn vooral fruitbomen en bosbomen.”